Dagoeneko, zer ote dago euskarari buruz, bere ibilbide luze eta malkartsuan, esan ez dena? Ez naiz hizkuntzalaria, ez naiz filologo, baina euskara nire etxe barruan bizi da. Horregatik dut kezka eta alaitasun, horregatik sentitzen dut batzuetan amorru eta bestetsutan ez dut izaten behar adina kontzientzia nire hauspo txikiarekin urrats nimiño bat egite aldera. Euskarak dena behar du, baina zerbait behar izatekotan denbora behar du, gutako bakoitzak eskaintzen dion denbora behar du biziko bada.

Akaso, “denbora” hitza izan daiteke gehien darabilguna geure egunerokoan, nahiz batzuetan ez jakin nola definitu. Esan daiteke gizakiok asmatutako zerbait dela, denbora ez baita existitzen edo, aspaldi irakurri nion filosofo bati, gauzeei neurria hartzeko modu bat dala “denbora”. Modu batera edo bestera izan, euskarak geure denbora behar du, bakoitzarena eta guztiona.

Pertsona bakoitzak dugu geure erantzunkizuna eta geure eginbeharrak. Ezin daiteke izan kritiko biak ala biak geureak egiten ez baditugu. Iraupen luzeko froga izango da gure hizkuntza euskararena. Definitu ezin daitekeen “denboran” beharko dugu aritu euskara hauspotu nahi badugu eta hala ere ez dugu izango inolako bermerik. Ibilian ibiliz, euskara geure denboran sartuz eta hezurmamituz joan beharko dugu.

Mundu globalean eta pertsonen mugikortasuna kontuan hartzen badugu, gauzak, neurri batean bederen, zaildu egiten dira, baina errealitatea den modukoa onartu behar da eta horri aurre egiteko baliabideak eskaini. Geldirik geratzea litzateke akats larriena, hizkuntzaren heriotza bailekar.

Justizia kontua izango da hizkuntz eskubideak onartu ahal izatea, baina horrelakorik oraindik ez da gertatzen, batez ere epailerik ez dagoelako hizkuntz bidegabekeriak auzitara eramango dituenik. Ikusterik besterik ez dago ertzain bati zuzentzen zarenean eta euskaraz mintzatu zer nolako aurpegia ipintzen duen hasiera baten, eta gerora argiki adierazten dizu hemen hizkuntza nagusia erdara dela eta berak esaten duena onartzen duzu edo atxilo zoaz. Non daude hizkuntz eskubideak? Baina niri larriago iruditzen zait euskal Gobernutik horrelako jokabide eta harropuzkeria ez salatzea eta behar den korrektibo zorrotz bat ez aplikatzea. Behin eta berriro ematen den gertakizuna da eta garbi esan daiteke arlo honetan oraingoz ezer gutxi aurreratu dala.

Gauza bera esan daiteke administrazio eremuan, lehilatilara hurbildu eta euskaraz azalduz gero distantzia moduko bat hartzen dute, lapurtzera joango bazina edo. Berehala erantzuten dizute, kasu hoberenean, euskara ez dutela menperatzen eta horrela soka luzea azpimarra daiteke. Jakina, euskara denon kontu bat da eta denok dugu geure erantzunkizuna.

Amaitzeko galdera batekin nator, izan ere Euskaltzandiako profesionalak hizkuntza legelariak dira eta eurek diotena errespetatzea dagokigu. Datorren martitzenean betetzen dira mende bat eta erdi, gerra karlisten karietara, Zornotzako Ituna eman zenetik. Udala, ordea, tematurik dabil “Amorebietako Konbenioa” bezala saltzen. Euskaltzaindiaren arauak, bost?

Euskarak egunerokoan udaberri bat beharko du loratzeko, ahalduntzeko edo bidea egiteko geure denboran? Nago ekintza sinbolikoetan geratu beharrean konfrontazio maila bat aktibatzea ere ondo letorkigukeela.